काठमाडौँ । रिलायन्स नियन्त्रित जियो स्टारले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिल (आइसीसी) सँगको २०२४-२७ को भारत मिडिया अधिकार सम्झौताबाट बाहिरिने निर्णय गरेको छ ।जियो स्टारले आइसीसीलाई यसले महत्वपूर्ण आर्थिक घाटाका कारण चार वर्षे सम्झौताको बाँकी दुई वर्ष पूरा गर्न सक्षम नहुने जानकारी गराएको बताइएको छ ।भारत र श्रीलंकाबीचको २०२६ को पुरुष टी-२० विश्वकप अघि गरिएको यो निर्णयपछि आइसीसीले सोनी, नेटफ्लिक्स र अमेजन प्राइम भिडियोसँग सम्पर्क गरेको र उनीहरुले पनि उच्च मूल्यका कारण रुचि नदेखाएको बताइएको छ ।२०२४-२७ को लागि सम्झौता जियो स्टारले ३ बिलियन डलरको सम्झौता थियो र प्रत्येक वर्ष एउटा प्रमुख पुरुष कार्यक्रम समावेश थियो ।२०२३ मा, आइसीसीले जियोस्टार (तत्कालीन स्टार इन्डिया) लाई चार वर्ष (२०२४ देखि २०२७ सम्म) भारतमा आफ्ना सबै प्रतियोगिताहरू प्रसारण गर्ने अधिकार बेचेको थियो । सम्झौता लगभग ४० हजार कोरोडमा अन्तिम रूप दिइएको थियो । यसको अर्थ जियोस्टारले वार्षिक रूपमा औसत ९६०० करोड भारु तिर्नुपर्ने थियो ।अब, जियोस्टारले क्रिकेट कभरेजबाट कमाउने राजस्व उल्लेखनीय रूपमा कम रहेको र ड्रीम ११ जस्ता गेमिङ एपहरूमा प्रतिबन्ध पछि, तिनीहरूले पहिले जस्तो धेरै विज्ञापनहरू प्राप्त नगरेका कारण घाटा बेहोरेको बताइएको छ ।गत वर्ष (२०२३-२४), जियो स्टारले आइसीसीसँगको यस सम्झौतामा करिब १९ हजार करोड घाटा हुने बताएको थियो । यस बर्ष यो घाटा सम्झौता रकम ४० हजार करोड भन्दा पनि बढी हुने बताइएको छ ।
आईसीसीले यी अधिकारहरू प्राप्त गर्न सोनी, नेटफ्लिक्स र अमेजन प्राइम भिडियोलाई सम्पर्क गरेको बताइएको छ । यद्यपि, अहिलेसम्म उच्च मूल्यका कारण कुनै पनि प्लेटफर्मले धेरै चासो देखाएको छैन । यसले आईसीसीलाई आफ्नो अगाडि बढ्ने बाटो अस्पष्ट रहेको बताइएको छ ।आईसीसीले २०२६-२९ को लागि भारतको मिडिया अधिकारको लागि नयाँ बिक्री प्रक्रिया सुरु गरेको छ । लगभग २.४ अर्ब डलरको माग गरिएको छ । हालको २०२४-२७ सम्झौता ३ अर्ब डलरको थियो, जसमा प्रत्येक वर्ष हुने प्रमुख पुरुष प्रतियोगिता समावेश छ ।भारतले आईसीसीको आम्दानीमा लगभग ८० प्रतिशत योगदान गर्दछ, जसले क्रिकेटको यसमा निर्भरतालाई प्रकाश पार्छ । २०२४ मा आइसीसीले ४७४ मिलियन डलर अतिरक्त आम्दानी गरेको थियो ।भारतको खेलकुद मिडिया बजार जियोस्टार र सोनीमा निर्भर भएको छ । सोनीले १७० मिलियन डलरमा एसियाली क्रिकेट परिषद्को अधिकार, न्यूजील्याण्ड क्रिकेटले १०० मिलियन डलरमा र इङ्गल्याण्ड बोर्डले २०० मिलियन डलरभन्दा बढीमा प्राप्त गरेको छ, तर आइसीसी सम्झौताबाट टाढा रहेको छ । नेटफ्लिक्स क्रिकेटबाट टाढा छ भने अमेजनको संलग्नता सीमित छ, जसको न्यूजील्याण्ड क्रिकेटको भारत अधिकार अर्को वर्ष समाप्त हुनेछ।विश्वव्यापी रूपमा, स्ट्रिमरहरूले प्रत्यक्ष खेलकुदमा लगानी गरिरहेका छन्, तर एनबीए र एनएफएल जस्ता लिगहरूको लागि बढ्दो लागतले तिनीहरूलाई छनौट गर्न बाध्य बनाएको छ । आइओसी र फिफाले पनि भारतमा कम मूल्याङ्कन प्राप्त गरिरहेका छन् ।आइसीसीसँगको सम्झौता अनुसार, जियोस्टार २०२७ सम्म बाध्य छ । यसको अर्थ यदि नयाँ साझेदार फेला परेन भने, तिनीहरूले घाटा बेहोरेर पनि खेलहरू प्रसारण गर्नुपर्ने बाध्यकारी अवस्था रहेको छ ।
